Winnice Condrieu i Côte Rôtie około połowy XIX wieku, wg rysunku Nicolasa Chaupy (1790-1858) ze zbiorów Biblioteki Narodowej w Paryżu

Wzgórze Hermitage około połowy XIX wieku, wg rysunku Nicolasa Chaupy (1790-1858) ze zbiorów Biblioteki Narodowej w Paryżu

Bliskie okolice

W pierwszej połowie XIX wieku próbowano uprawiać syrah w Bordeaux i całkiem sporo posadzono go wtedy miedzy innymi w Château Latour, jednak po nadejściu filoksery zupełnie zarzucono te pomysły. W 1968 roku odnotowano we Francji zaledwie 2.700 hektarów syrah, niemal wyłącznie w dolinie Rodanu, ale w ciągu następnych 20 lat powierzchnia upraw tego szczepu zwiększyła się tam ponad dziesięciokrotnie! Dziś francuskie plantacje syrah zajmują prawie 70 tysięcy hektarów.

Co najmniej połowa tego areału znajduje się w Langwedocji, gdzie w latach osiemdziesiątych sadzono syrah na potęgę, aby zrównoważyć wszechobecne tam dotąd uprawy przeciętnej odmiany carignan. Tak jak wszędzie na południu Francji, szczep ten rzadko występuje tu samodzielnie, jednak w wielu kupażach gra pierwsze skrzypce. W winach klasy AOC jest z reguły mieszany z grenache i mourvèdre, czasem z dodatkiem cinsault i carignan. Ciekawe wina z dominującym udziałem syrah powstają między innymi w Saint-Chinian, Faugères i – zwłaszcza – w Minervois.

Jakościowe wina z czystego syrach dopuszcza się jedynie w strefie Pic-Saint-Loup i często są one bardzo dobre. Zdecydowana większość jednoszczepowych langwedockich syrah musi jednak zadowolić się statusem win regionalnych. Podobnie zresztą, jak jego blendy z cabernet sauvignon, wśród których zdarzają się wina tak wybitne, jak Grange des Pères. Langwedockie syrah rzadko dają się porównać z rodańskimi, są one bowiem z reguły znacznie bardziej obfite, masywne i często zawierają około 15° alkoholu.

Dziś istotną rolę odgrywa syrah także w południowej części doliny Rodanu, gdzie występuje zarówno w mieszankach z grenache, jak i w winach jednoodmianowych. W sąsiedniej Prowansji szczep ten stosuje się najczęściej do kupaży z grenache, mourvèdre i cinsault, choć także w połaczeniu z cabernet sauvignon potrafi dać wina tak wybitne, jak Domaine de Trévallon. W innych francuskich regionach nie odgrywa już syrah żadnej znaczącej roli.

Pod zwrotnikiem koziorożca

Sądzi się, że syrah trafił do Australii w 1832 roku, jako jedna z kilkuset europejskich winorośli sprowadzonych tam przez urzędnika kolonialnego – a zarazem farmera z Hunter Valley – Jamesa Busby, uznawanego za “ojca” australijskiego winiarstwa. Według lokalnej legendy te pierwsze australijskie krzewy syrah miały pochodzić bezpośrednio ze wzgórza Hermitage, jednak wszystko wskazuje na to, że zostały zakupione w szkółce w Montpellier.

W następnej dekadzie była to już popularna odmiana, sadzona pod nazwą ciras albo scyras, przede wszystkim w Hunter Valley, a także w Barossa, gdzie zachowały się bodaj najstarsze na świecie nasadzenia syrah, pochodzące z 1847 roku. Około 1860 roku wspomina się już shiraz – jak wtedy zaczęto nazywać tą odmianę – jako najważniejszą ciemną winorośl w Australii. Przez kolejne sto lat służyła ona głównie do produkcji słodkich win wzmacnianych w typie porto i dopiero sukcesy Pendfolds Grange skłonił tamtejszych winiarzy do częstszych eksperymentów z produkcją win wytrawnych.

Jednak jeszcze w początkach lat osiemdziesiątych ubiegłego wieku karczowano całe plantacje stuletnich krzewów shiraza, aby zrobić miejsce modnemu wówczas cabernet sauvignon. Sytuacja zmieniła się diametralnie jakieś ćwierć wieku temu, kiedy to nasz szczep doczekał się w Australii pełnego uznania i stał się narodową dumą. Dziś shiraz zajmuje tam 44 tysiące hektarów – czyli prawie 30 procent wszystkich winnic – i jest uprawiany na większą skalę praktycznie we wszystkich regionach winiarskich, poza najchłodniejszą Tasmanią.

Australijskie shirazy są z reguły mocniejsze, ciemniejsze i bardziej garbnikowe, niż europejskie syrah. Trzeba jednak pamiętać, że jak wszędzie istnieją od tego wyjątki, a poza tym trudno jest mówić o jakimś jednym australijskim stylu tych win, gdyż regionalne różnice potrafią być bardzo wyraźne. Najlepsze butelki z chłodniejszych siedlisk, jak Yarra Valley czy Margaret River potrafią być kwiatowe, eleganckie i wręcz rodańskie w charakterze.

Jednak najbardziej klasyczne shirazy, pełne, taniczne, z aromatami leśnych owoców i konfitur pochodzą ze stosunkowo ciepłych regionów. Wina z Hunter Valley odznaczają się ziemistą mineralnością, skórzastymi aromatami i dojrzewają zwykle w starych beczkach. W Barossa i sąsiedniej Eden Valley shiraz objawia więcej nut owocowych i z reguły trafia do nowych baryłek, nierzadko z amerykańskiego dębu. W McLaren Vale powstają wina bardzo skoncentrowane, czekoladowe, nierzadko z alkoholem powyżej 15°. Dobre wina z tych regionów potrafią dojrzewać nawet przez 2–3 dekady.

Powyższa uwaga nie dotyczy oczywiście popularnych supermarketowych shirazów, pochodzących z hojnie nawadnianych winnic Riverland i Riverina, które też często nie są do końca wytrawne, gdyż z reguły zostawia się w nich kilka gramów cukru dla zrównoważenia tanin. Prawdziwie australijską specjalnością są wytwarzane z gron tej odmiany czerwone wina musujące. Poza winami czysto odmianowymi shiraz sprawdza się też w kupażach z cabernet sauwignon, a co ambitniejsi producenci próbują dziś łączyć tą odmianę z niewielkim dodatkiem viognier.

Winobranie w Barossa Valley  około 1880 r., wg fotografii z  ze zbiorów Langmeil Winery