W  I  N  O  L  O  G  I  A

o   w i n o r o ś l i   i   w i n i e

strona główna  |  wydarzenia  |  artykuły  |  książki  |  polskie wino  |  galeria  inne strony  |  o/about  |  mój blog

uprawa winorośli »

winiarstwo »

odmiany winorośli »

poradnik winiarza »

podróże/regiony »

ludzie wina »

historia/tradycje »

wokół stołu »

degustacja i ocena »

ekonomia i prawo »

 

a r t y k u ł y  |  odmiany winorośli

RKACITELI (RKATSITELI*, რქაწითელი)

Wojciech Bosak  |  12-06-2013

Rkaciteli (wg ilustracji w: Ketskhoveli et al. 2012)

Jest to najbardziej rozpowszechniona i najważniejsza pod względem gospodarczym spośród wszystkich odmian winorośli uprawianych w Gruzji. Według ostatniego oficjalnego spisu winnic z 2004 roku zajmowała ona tam 19 741 hektarów, czyli ponad połowę całej odnotowanej wówczas powierzchni upraw winorośli (37 419 ha). Dziś te proporcje mogły ulec pewnej zmianie, gdyż w ostatnich latach sadziło się w Gruzji głównie saperawi (saperavi) i inne szczepy na wina czerwone, niemniej rkaciteli wciąż jest w tym kraju najczęściej uprawianą winoroślą.

Rkaciteli uchodzi za jedną z najstarszych, najbardziej pierwotnych odmian winorośli uprawianych w Gruzji i na świecie. Badania genetyczne wykazały jej bliskie pokrewieństwo z populacjami dzikiej winorośli leśnej (Vitis sylvestris) spotykanymi współcześnie w środkowej Gruzji, a szczególnie w okolicach Kwareli w Kartlii. To może wskazywać, że odmiana ta była przed wiekami wyselekcjonowana bezpośrednio z dziko rosnących krzewów, najprawdopodobniej właśnie na tym terenie. Nazwa szczepu pochodzi od czerwono zabarwionych młodych latorośli (rka znaczy po gruzińsku ‘winny pęd’, citeli – ‘czerwony’).

Obecnie szczep ten jest uprawiany przede wszystkim w Kachetii oraz w Kartlii (odpowiednio 17 776 i 1929 hektarów w 2004 roku), gdzie służy zarówno do wyrobu win białych z najwyższej półki, jak i do produkcji najtańszych trunków sprzedawanych luzem na bazarach. Na marginesie warto wspomnieć, że jest to również najważniejsza odmiana do produkcji win białych w Mołdawii, Bułgarii i na Ukrainie, w których to krajach zajmuje łącznie około 36 tysięcy hektarów. Swoją popularność zawdzięcza rkaciteli zarówno dobrej jakości wina, jak też walorom użytkowym: plenności oraz wysokiej odporności na mróz, przymrozki i choroby.

Biodynamiczna uprawa rkaciteli w apelacji Achoebi (Akhoebi) w Kachetii

Krzewy rkaciteli dość późno rozpoczynają wegetację, przez co unikają wiosennych przymrozków. Owoce dojrzewają także późno – w zależności od lokalizacji zbiera się je pomiędzy połową września a połową października. Odmiana rodzi średniej wielkości lub duże grona o drobnych jagodach, które przy pełnej dojrzałości uzyskują charakterystyczny różowawy „rumieniec”. Owoce gromadzą z reguły wysoką zawartość cukru – rzędu 13–14% potencjalnego alkoholu – zachowując jednocześnie sporą kwasowość.

Rkaciteli jest odmianą bardzo wydajną i co ważne – pozwala uzyskać przyzwoitą jakość wina nawet przy stosunkowo wysokim plonie na poziomie 4–5 kg winogron z jednego krzewu. Z tego właśnie powodu jest to ulubiony szczep drobnych właścicieli winnic (a tacy w Gruzji dominują), gdyż może im zapewnić przyzwoity dochód z niewielkiej powierzchni uprawy. Uzyskanie win wyższej jakości wymaga jednak ograniczenia plonu do 9–10 ton z hektara, co oznacza nie więcej, niż 2 do 3 kg owoców z jednego krzewu. Rkaciteli daje wina o dość neutralnym owocowym aromacie (jabłka, pigwa, żółte śliwki), często z pieprzną i ziołową nutą. W porównaniu z innymi szczepami o jasnej skórce grona rkaciteli wyróżniają się podwyższoną zawartością związków polifenolowych.

Dojrzałe grona rkaciteli oraz tradycyjne kachetyjskie wino z tej odmiany długo macerowane na miazdze w glinianych zbiornikach kwewri

Jest to dość plastyczna odmiana, z której można uzyskać wina w różnym stylu. W Kachetii jest ona powszechnie używana do komercyjnej produkcji białych win wytrawnych w konwencjonalnym międzynarodowym stylu, niekiedy z domieszką odmiany kachuri mcwane (kakhuri mtsvane) jak np. w apelacji Cinandali (Tsinandali). Natomiast w apelacji Kardenachi (Kardenakhi) na bazie gron rkaciteli z dodatkiem kachuri mcwane i chichwi (khikhvi) wyrabia się słodkie wina wzmacniane. Najbardziej jednak klasyczne wcielenie tej odmiany stanowią tradycyjne wina kachetyjskie, długo macerowane na miazdze winogron. Mogą to być wina jednoodmianowe  – jak w apelacji Tibaani – tradycyjnie jednak dodaje się do nich kilkanaście procent gron odmiany kachuri mcwane.

We wschodniej i środkowej Gruzji plenna i łatwa w uprawie rkaciteli jest też podstawowym surowcem do produkcji domowych („chłopskich”) win, jakie konsumuje się na co dzień w domach i sprzedaje na bazarach. Wina takie, z uwagi na bardzo wysoki plon – nierzadko ponad 5 kg owoców z jednego krzewu – odznaczają się zazwyczaj niższą zawartością alkoholu i brakiem koncentracji, niemniej potrafią wciąż zachować typowy odmianowy charakter.

_____________________________

* pisownię nazw odmian winorośli, oznaczeń geograficznych i innych nazw własnych podajemy tu w obowiązującej u nas polskiej transkrypcji oraz (w nawiasach) w powszechnie używanej w Gruzji transkrypcji angielskiej, jaką można też znaleźć na etykietach win

LITERATURA:

Ekhvaia J., Blattner F.R., Akhalkatsi M. (2010), Genetic diversity and relationships between wild grapewine (Vitis vinifera subsp. sylvestris) populations and aboriginal cultivars in Georgia, poster zaprezentowany na 33. Światowym Kongresie OIV 20-25 czerwca 2010 w Tbilisi

Galet P. (2000), Dictionnaire encyclopédique des cépages, Hachette Livre

Ketskhoveli N., Ramishvili M., Tabidze D. (2012), Georgian ampelography, Tbilisi. Jest to angielska wersja publikacji o oryginalnym tytule 'Sakartvelos ampelograpia' (საქართველოს ამპელოგრაფია) wydanej w jęz. gruzińskim w 1960 r. w Tbilisi przez Gruzińską Akademię Nauk

Robinson J. (red.), Harding J (red.), Vouillamoz J. (red.) (2012), Wine grapes. A complete guide to 1,368 vine varieties, including their origin and flavours, New York - London

Vouillamoz J.F., McGovern P.E., Ergul A., Soylemezog G., Tevzadze G., Meredith C.P., Grado M.S. (2006), Genetic characterization and relationships of traditional grape cultivars from Transcaucasia and Anatolia, Plant Genetic Resources 4 (2), s. 144-158

©tekst i zdjęcia: Wojciech Bosak

 

© copyright by winologia.pl 2008-2012  |  wszelkie prawa zastrzeżone  |  strona przeznaczona dla osób pełnoletnich

strona główna  |  wydarzenia  |  artykuły  |  książki  |  polskie wino  |  galeria  inne strony  |  o/about  |  mój blog