Kiedy w poprzednie wakacje zadzwonili do mnie czescy znajomi z propozycją winiarskiego rajdu po Litwie i Łotwie, w pierwszym odruchu pomyślałem, że to językowe nieporozumienie i przez dobrą chwilę zachodziłem w głowę, o jakiej części świata właściwie rozmawiamy. Okazuje się jednak, że nawet w okolicach Rygi i Kłajpedy można znaleźć prawdziwe winnice.

Mieszkańcy krajów bałtyckich znacznie chętniej, niż Polacy sięgają po wino i jego średnie spożycie na głowę jest tam prawie trzykrotnie wyższe, niż u nas. Ale to chyba nie do końca tłumaczy heroiczną determinację tamtejszych winogrodników, zmuszonych w kółko zmagać się z niedostatkiem słońca, deszczem i siarczystym mrozem.

Na początku sierpnia, gdy okrążając rosyjską enklawę gnaliśmy przez litewskie równiny w stroną bursztynodajnych piasków Kłajpedy i Połągi, termometr niemal ciągle wskazywał 35 stopni Celsjusza. W obliczu tego afrykańskiego żaru nawet spora winnica napotkana wśród polodowcowych jezior i brzozowych zagajników nie wydawała się jakoś szczególnie egzotyczna.

Tak upalnego lata na Litwie nikt z żyjących nie pamięta, ale naszego gospodarza Dariusa Kuzovasa bardziej, niż potencjalne ocieplenie klimatu zajmują szkody, jakie w uprawie poczyniła ostatnia mroźna zima. Winnica powstała zaledwie w zeszłym roku i mimo pewnych uszkodzeń część młodych krzewów wydała już pierwsze owoce. A więc lokalizacja daje szansę na w miarę regularną produkcję wina.

Jest to największa winnica w krajach bałtyckich i zarazem pierwszy komercyjny projekt winiarski na Litwie, realizowany częściowo za unijne fundusze. Docelowo, w ciągu kilku lat ma tu być osiem hektarów uprawy, a obok planuje się budowę profesjonalnej winiarni i niewielkiego ośrodka enoturystycznego. Pierwszy komercyjny zbiór jest przewidywany w 2012 roku, jeśli tylko żmudzkie bogi będą łaskawe.

Degustowane w Johaniszkielach wina gronowe nie wykraczały ponad poziom prezentowany u nas na konkursach ogródków działkowych, natomiast wręcz znakomite okazały się wina owocowe. Litwa ma ogromne tradycje wyrobu fermentowanych napitków, przede wszystkim miodów, ale też win z owoców leśnych, które – jak przekonaliśmy się – są dotąd kultywowane. Aromatyczne, gorzkawo-wytrawne wino z jarzębiny, którym poczęstował nas gospodarz uznaliśmy zgodnie za “digestif roku”, bez cienia ironii.

Ostatnim celem naszej wyprawy było miasteczko Sabile, leżące w tak zwanej “kurlandzkiej Szwajcarii”, mniej więcej sto kilometrów na zachód od Rygi. Tam bowiem znajdują się najdalej na północ położone komercyjne uprawy winorośli we wschodniej części Europy.

Łotewska winnica także pod innym względem różni się od pozostałych plantacji zlokalizowanych na podobnych szerokościach geograficznych. Otóż jeśli tamte uprawy powstawały “na surowym korzeniu” najwyżej dwadzieścia kilka lat temu, to Sabile może się poszczycić średniowiecznymi jeszcze tradycjami winiarskimi. W XIV–XVI wieku mieli tam swoje winnice krzyżacy, a później dbali o nie kolejni władcy Kurlandii.

Od kilku lat miejscem tym opiekuje się miejscowy samorząd. Winnica jest starannie utrzymana i udostępniona zwiedzającym, a do produkcji wina zaadaptowano piwnice gminnego domu kultury. Co roku, w ostatni weekend lipca odbywa się w Sabile lokalne święto wina – Vīna svētku i wówczas miasteczko przeżywa prawdziwy najazd turystów.

Jest to zazwyczaj jedyna okazja, kiedy szersza publiczność może spróbować miejscowych win, gdyż wyprzedaje się wtedy praktycznie cały ich zapas pozostały z poprzedniego rocznika. My dotarliśmy do Sabile tydzień po wspomnianej imprezie i po przetrząśnięciu całej okolicy udało się nam kupić ledwie jedną butelkę.

Czerwone (a raczej ciemnoróżowe) wino z odmiany zilga, jakkolwiek od strony technicznej było całkiem poprawnie zrobione, odznaczało się dość wątłą strukturą i charakterystyczną dla labruski “lisią” nutką w aromacie. No cóż, trzeba to całe winiarstwo traktować jako lokalną ciekawostkę, choć sądząc po popycie i cenie wina (którą tu skromnie przemilczę) może to być całkiem opłacalne przedsięwzięcie.